Sztolnia Ostrowiecka – ślady średniowiecznego górnictwa
Sztolnia Ostrowiecka (Centuryjska)
– ślady średniowiecznego górnictwa
Tytułem wstępu o górnictwie (wstęp wspólny dla wszystkich wpisów o średniowiecznych sztolniach).
Początkowo w okolicy Olkusza wydobywano rudy z pokładów, które znajdowały się powyżej poziomu wód. Z czasem złoża te wyczerpały się i próbowano odwadniać chodniki budowane poniżej. Początkowo ręcznie, budowano coraz to zmyślniejsze urządzenia, jak chociażby kieraty (taki trochę kołowrotek napędzany siłą zwierząt, który przy okazji wyciągał wodę na powierzchnię).
—–
Ale to wszystko było na niewystarczającą skalę. W pierwszej połowie XVI wieku w okolicy Olkusza a konkretnie Bukowno zaczęto budować sztolnie odwadniające. W sumie zbudowano 5 sztolni odwadniających, dzięki czemu nastąpił ponowny rozkwit gospodarczy miasta. Były to sztolnie: Pilecka inaczej zwana Staroolkuską (początek prac w 1577 r.); Starczynowska (początek budowy w 1549, koniec robót 1562); Czajowska (przed 1564); Ostowiecka (po 1564), Ponikowska (budowana od 1564 r.).
Przebieg Sztolni Ostrowickiej w nawiązaniu do sąsiednich sztolni zaznaczyłem na poniższej mapie.
Jak się przypatrzymy to Sztolnia Ostrowiecka (albo Ostrowicka – w zależności od źródła) znajdowała się pomiędzy Sztolnią Czajowską a Sztolnią Starczynowską. I teraz ważna sprawa: powyższa rycina zawiera jeszcze Sztolnię Czartoryjską i Bolesławską. Specjalnie są one koloru jasnoszarego ponieważ to są sztolnie z XIX wieku natomiast ten wątek dotyczy XVI-XVII wiek. Sztolnie XIX-X wieczne będą w oddzielnych wpisach stąd można tam patrzeć i wtedy zobaczycie szyby górnicze z tego okresu.
Poniższy obrazek zdaje się, że jest to rycina na bazie planu z XIX wieku.
1. Zapadnięte świetliki w sztolni Ostrowieckiej (Centuryjskiej); 2. Kanał otwarty Sztolni Pileckiej; 3. Kanał otwarty Sztolni Ponikowskiej.
Natomiast dzisiaj w w terenie możecie ślady tej sztolni obserwować pomiędzy skrzyżowaniem na tzw. Laski z skrzyżowaniem na Krze, Ujków Nowy; w dołku płynie kanał odwadniający dzisiejsze ZGH ale tym samym miejscem poprowadzony był kanał podziemny Sztolni Ostrowieckiej. Zdjęcie LIDARowe pokazuje przebieg świetlików w tym terenie ;).
Przełomem w odwadnianiu były sztolnie. Sztolnia Ostowicka powstałą po 1564 roku.
Sztolnie odwadniające w rejonie olkuskim w XVI i XVII w. a – sztolnie odwadniające; b – złoża galeny eksploatowane w XVI i XVII w,; c – ośrodki przetopu galeny; d – miasta; e – wsie; f – główne szlaki handlowe.
Sztolnie: 1 – Ponikowska I; 2 – Ponikowska; 3 – Pilecka; 4 – Ostrowiecka (Ostrowicka); 5. Czajowska; 6 – Starczynowska.