Holoceńska martwica wapienna i piaskowce środkowojurajskie w Dolinie Racławki
Holoceńska martwica wapienna i piaskowce środkowojurajskie w Dolinie Racławki
Dzisiaj zabieram Was do Doliny Racławki. Nie będzie to wycieczka po całej dolinie a jedynie pokażę pewne osobliwości. Tak w ogóle Dolina Racławki i okolica jest najciekawszym pod względem geologicznym miejscem na Wyżynie Krakowsko-Częstochowskiej. Występują tutaj mocno zróżnicowane utwory geologiczne. Spotkamy tutaj najstarsze skały na całej Jurze, sięgające 390 mln lat (dla przypomnienia wapienie jurajskie to ok. 150 mln.). Zupełnie niedaleko odnajdziemy czarny wapień dębnicki, tufy, wspomnianą martwicę wapienną i wiele, wiele innych.
Dzisiaj napiszę o dwóch rzeczach: holoceńskiej martwicy wapiennej i odsłonięciu piaskowców środkowojurajskich. No dobra, nie brzmi to zachęcająco do poczytania ale może ktoś akurat będzie się wybierał do Racławki – to może się przydać, żeby zobrazować co tam jest i gdzie to znaleźć. Niestety w terenie jakoś nieszczególnie są wskazane te miejsca.
Martwica wapienna
Znajduje się na zakolu rzeki Racławki, jakieś 50 metrów od głównego szlaku. Jest jakieś niewielkie oznaczenie na drzewach ale łatwo przeoczyć. Stąd najlepiej bacznie wypatrywać wszelakich ścieżek bocznych. Poniższe zdjęcie zrobiłem z dołu, natomiast Wy będziecie patrzeć na to miejsce z góry.
Odsłonięcie martwicy wapiennej powstało ok. 8000-2700 lat temu. Z przepływającej wody, wytrącił się węglan wapnia i osadził na przeszkodach utrudniających jej swobodny przepływ. Miało to miejsce na zakolu rzeki. Z czasem martwica wapienna odkładała się i utworzyła kilkumetrową warstwę. Później płynący potok porozcinał warstwę martwicy i uformowały się terasy – widać wysoki brzeg. Tak może jeszcze w ramach wyjaśnienia: węglan wapnia rozpuszcza się w wodzie (i wytrąca się) trochę odwrotnie niż związku, które znamy. Każdy wie, że im cieplejsza woda tym więcej rozpuścimy w niej cukru, soli etc. Natomiast z węglanem wapnia jes tak, że im cieplejsza woda tym całkowita możliwość rozpuszczenia się jego jest mniejsza. Po prostu wytrąca się on. Czyli jeśli woda jest bogata w węglan wapnia i ogrzeje się to wówczas wytraca się węglan wapnia. Znamy to z naszego czajnika i wytrącanie się tzw. kamienia.
Wracając, wyróżniono dwa typy skały (martwica to skała):
- stosunkowo twardą i zwięzłą, bez wyraźnego warstwowania z odciskami liści, odlewami gałęzi, skorupkami małży i ślimaków (trawertyn)
- odmianę sypką z wyraźnym warstwowaniem (zwaną miałem martwicowym).
Na powyższym zdjęciu odnajdziecie oba typy.
Widok na martwicę wapienną z góry
Piaskowce środkowojurajskie
Jedno z najciekawszych miejsc w Dolinie Racławki- odsłonięcie piaskowców / słabo scementowanych zlepieńców jury środkowej. W odsłonięciu widoczne są ciekawe struktury powstałe w wyniku osadzania się, typowe dla tej formacji. Występuje warstwowanie skośne (przekątne) i poziome. W piaskowcach odnajdziemy ” zatopione” znaczne ilości niewielkich otoczaków różnych rodzajów skał.
Nagromadzenie się tego osadu nastąpiło podczas pierwszych faz powolnego wkraczania morza na ląd (bardziej fachowo: jest to środkowojurajska transgresja morska). Związane jest to z ruchami skorupy ziemskiej, częściowym wypełnieniem tego obszaru przez wody ciepłych mórz.
Na zboczu powyżej odsłonięcia zawalone są nisze wykopane przez poszukiwaczy skamieniałości. U podstawy zbocza bez problemów odnajdziemy małże, belemnity i fragmenty kelowejskich amonitów, a w wyższych wykrotach (powalone drzewa z korzeniami) po powalonych bukach również amonity jury górnej.
Przypominajka: Dolina Racławki jest rezerwatem przyrody, położonym na terenie Parku Krajobrazowego Dolinki Krakowskie, wchodzącego w skład Zespołu Parków Krajobrazowych Województwa Małopolskiego. Obejmuje dno doliny oraz przyległe partie zboczy na odcinku ponad 3 km, między wsiami Paczółtowice i Dubie.