Podkowiec mały
Podkowiec mały
Podkowiec mały (Rhinolophus hipposideros) – jeden z 27 gatunków występujących w Polsce. Tak dla przypomnienia, ostatnio został ponownie potwierdzony gatunek podkasańca zwyczajnego to teraz oficjalnie mówi się o 27 gatunkach występujących w Polsce.
Wracając do podkowca małego, wiadomo – posiada zdolność do echolokacji czyli wysyła dźwięki o dużej częstotliwości, które po odbiciu od przeszkody wracają do niego. Na tej podstawie nasze polskie nietoperze lokalizują przeszkody. W przypadku podkowca, aparat odpowiedzialny za echolokację znajduje się tuż pod nosem – przypomina podkówkę, jak na poniższym zdjęciu. Ultradźwięki wydawane przez podkowca są o częstotliwości ok. 110 kHz – najwyższej wśród krajowych nietoperzy. Człowiek jest w stanie słuchać dźwięków do ok. 20 kHz czyli taki podkowiec jest poza jego zasięgiem. Natomiast niektóre gatunki jesteśmy w stanie usłyszeć (osoby o bardziej czułym słuchu).
Powyższe zdjęcie wykonałem podczas prowadzonych badań podkowca małego.
Warto wspomnieć, że nie wszystkie nietoperze na świecie przemieszczają się w oparciu o echolokację. Na świecie żyją gatunki, które są typowo dziennymi nietoperzami czyli latają w oparciu o wzrok. W ten sposób porusza się m.in. największy nietoperz świata, rudawka malajska. No ale póki co nie było mi dane robić zdjęć rudawki – może kiedyś.
Podkowiec mały
Nocek duży
Podkowca bardzo łatwo rozpoznać. W czasie spoczynku wisząc głową w dół nie składa skrzydeł wzdłuż ciała, jak większość innych gatunków, lecz w charakterystyczny sposób otula się szczelnie błonami lotnymi, przypominając kokon owada. To wręcz jego cecha rozpoznawcza. Dla porównania umieściłem również nocka dużego i zobaczcie, że skrzydła złożone są wzdłuż ciała.
W naszych warunkach w zimie brakuje pożywienia dla nietoperzy. Stąd zapadają one w hibernację na zimę. Nie jest to sen a spowolnienie procesów życiowych. O ile ze snu nietoperz budzi się dość szybko, tak z hibernacji wybudza się kilkanaście minut. Wrócę może do podkowca ale obiecuję, że kolejny wpis o nietoperzach będzie o hibernacji, zimowaniu i letnich kryjówkach.
Podkowiec jest jednym z najmniejszych nietoperzy występujących w Polsce. W zwisie jest wielkości śliwki suszonej czyli mały. Rozpiętość skrzydeł to ok 25 cm, masa ciała 3,5-10 g. Ile to jest? Weźmy dla porównania wróbla, któego każdy kojarzy; dorosły osobnik waży 20-40 g. Sam bardziej szczegółowy wyglad możecie zobaczyć po zdjęciach. Co mi się rzuciło w oczy i co warto zapamiętać: podkowiec ma stosunkowo małe oczy w stosunku do głowy. Takie tylko małe oczka.
Występowanie. Najlicznie występuje na Wyżynie Krakowsko-Częstochowskiej. Występuje licznie w Karpatach i Sudetach. Poza tym terenem jest nieliczny. Tak odnosząc się do tego: na Wyżynie Krakowsko-Częstochowskiej jest najpopularniejszym gatunkiem nietoperza ale … kiedy byłem na liczeniach zimowych w Twierdzy Kłodzkiej i Nyskiej … w sumie podczas całych liczeń spotkaliśmy 1 osobnika. Tam jest wręcz osobliwością ;). Warto przypomnieć, że nietoperze zimują (hibernują) w jaskiniach ale w porze letniej zajmują tzw. letnie kryjówki i są to głównie strychy budynków i kościołów, szczeliny skalne oraz wyloty jaskiń. Samice w porze letniej przebywają częściej razem, na tzw. koloniach rozrodczych; samce są raczej samotnikami.
Odżywianie: podkowiec mały wylatuje na żer wczesnym wieczorem. Poluje na małe owady (motyle nocne, muchówki), pajęczaki, niewielkie chrząszcze. Może je zbierać z różnych powierzchni (skał, ścian, płotów, gałęzi), jak również, oczywiście, chwytać w locie.
Na powyższym zdjęciu znajdują się 2 gatunki podkowców: mały (prawy dolny róg) i duży (lewy górny róg). Znacząco widoczna jest różnica w rozmiarze obu gatunków. Co ciekawe, podkowca dużego odnajdziemy podczas zimowania i hibernacji jedynie w Jaskini Łokietka w Ojcowskim Parku Narodowym. Od ponad 20 lat niezmiennie ten sam, jeden osobnik przylatuje na hibernację. Jeśli pogrzebiemy po literaturze to można znaleźć jakieś zapiski, że odnotowano jego obecność również w jaskini w okolicy Sułoszowej ale nie wiadomo czy to nie był ten sam osobnik.
Rozmnażanie: Przyszli rodzice kopulują jesienią w tzw. kryjówkach przejściowych. Nasienie jest przechowywane w drogach rodnych macicy przez zimę, a do zapłodnienia dochodzi dopiero na wiosnę. Ciąża trwa 7-8 tygodni (jej długość jest uzależniona od temperatury otoczenia). Poród i rozwój młodych jest ściśle związany z okresem największej dostępności pożywienia. Samica rodzi na początku lata najczęściej jedno małe. Samice tworzą wiosną kolonie rozrodcze liczące do kilkuset osobników. Samce w okresie tym żyją pojedynczo. Młode nietoperze zdolność do samodzielnego życia osiągają już po upływie 6-7 tygodni. Podkowiec mały dojrzałość seksualną osiąga pod koniec pierwszego lub na początku drugiego roku życia.
FOTOGRAFIE: jak w każdym poście, wszystkie zdjęcia wykonane są przeze mnie. Dodatkowo, gdyby ktoś pytał: posiadam stosowne pozwolenie na fotografowanie, prowadzenie badań nietoperzy.
Ochrona: w Polsce gatunek objęty ochroną ścisłą. Umieszczony w Polskiej czerwonej księdze zwierząt jako zagrożony wymarciem (kategoria EN). Ochrona strefowa: zimowiska, w których w ciągu 3 kolejnych lat choć raz stwierdzono ponad 200 nietoperzy (niezależnie od gatunku): strefa ochrony całorocznej – pomieszczenia i kryjówki zajmowane przez nietoperze.