Nocek duży
Nocek duży (Myotis myotis)
Nocek duży jest największym polskim gatunkiem nietoperza. Długość ciała wynosi 7-8 cm, rozpiętość skrzydeł 35-44 cm, masa ciała 25-40 g. Czyli tak naprawdę nie jest jakiś powalający. No ale wszystkie nasze nietoperze są niewielkich rozmiarów.
Zamieszkuje głównie tereny miejskie jak osiedla, latem kryjąc się na dużych strychach, wieżach kościelnych i w innych budowlach. Zimuje w piwnicach, fortyfikacjach, opuszczonych kopalniach, w jaskiniach. W ujęciu szerszym występuje w Europie, zasiedlając prawie cały jej obszar, z wyjątkiem północy (Islandia, Wyspy Brytyjskie, Skandynawia, Państwa Bałtyckie) i wschodu (państwa byłego Związku Sowieckiego z wyjątkiem Ukrainy i Białorusi).
Głowa nieco jaśniejsza od grzbietu. Futro na grzbiecie jest szarobrązowe z jasnobrązowymi końcówkami. Spód ciała jest jaśniejszy, beżowy lub brudnobiały. Skrzydła szerokie, brązowawe. Osobniki młode są ciemniejsze od dorosłych, barwa sierści szara, pysk ciemny.
Na żer wylatuje dość późno – po zachodzie słońca. Polując, lata wolno i dosyć nisko, najczęściej w lasach o niskim runie i słabo wykształconym podszycie, jak również na pastwiskach i świeżo skoszonych łąkach. Odżywia się w głównej mierze chrząszczami (biegającymi po ziemi chrząszczami z rodziny biegaczowatych.), ich larwami, pająkami oraz wijami. Wskazuje to na odmienny niż u innych nietoperzy sposób polowania – nocki duże latają nisko i chwytają biegające po ziemi duże owady. Polują głównie w lasach, rzadziej na terenach otwartych.
Nietoperz trzyma się skały ostrymi pazurkami co z resztą widać na zdjęciu. Samo zwisanie jest jedyną pozycją, która nie obciąża jego mięśni – pod wpływem własnego ciężaru zaciskają się i blokują stawy. Dzięki temu nietoperz nie męczy się zwisając głową w dół.
Samice tworzą kolonie rozrodcze (liczące od kilkudziesięciu do kilku tysięcy osobników), samce żyją pojedynczo. Jako kolonie rozrodcze (lato / samice) służą najczęściej duże strychy budynków, sporadycznie jaskinie lub inne duże podziemia. Jednakże w Polsce znane są obecnie trzy kolonie bytujące w podziemiach: w jaskini Studnisko, w obiektach naziemnych Międzyrzeckiego Rejonu Umocnionego oraz w umocnieniach Twierdzy Modlin.
Gody odbywają się w sierpniu, w kryjówkach samców (m.in. w dziuplach, skrzynkach dla nietoperzy). Samce starają się przywabić do siebie jak najwięcej samic. W tym czasie samica zostaje tylko zaplemniona. Zapłodnienie następuje po wybudzeniu ze snu zimowego. Ciąża trwa od 40 do 70 dni. Między majem a czerwcem samica rodzi jedno młode. Rozwijają się one powoli – samodzielność uzyskują po około 6-8 tygodniach a dojrzałość płciową osiąga po 15-18 tygodniach. Dojrzałość płciową osiąga już w pierwszym roku życia.
Kryjówkami zimowymi często są duże obiekty (jaskinie, sztolnie, dawne forty, duże piwnice), sporadycznie obiekty małe jak studnie. W miejscach zimowania nocki przebywają pojedynczo lub gromadnie.
Sygnały echolokacyjne nocka dużego wydawane są na częstotliwości 35 kHz. Przyjmuje się, że dożywa maksymalnie do 25 lat. Najdłuższy stwierdzony wiek w warunkach naturalnych to 37 lat i jeden miesiąc.
Nocki duże odbywają nieraz dalekie wędrówki między miejscami rozrodu i hibernacji. Zaobrączkowana samica tego gatunku w 1993 r. przeleciała 227 km z Niemiec na zimowisko w podziemiach Międzyrzeckiego Rejonu Umocnionego w zachodniej Polsce.
Czy nietoperze mają palce? Tak, te odstające haczyki to są „nietoperzowe kciuki”. Natomiast pomiędzy pozostałymi palcami rozciągnięta jest błona tworząca jego skrzydła. Gdybyśmy się przypatrzyli to przedramię ma długości niektórych palców. Czyli dzięki błonie pomiędzy palcami, nietoperze mogą latać. Robiąc takie małe porównanie: u kaczki błona między palcami u nóg pomaga w pływaniu a u nietoperzy w lataniu. Pamiętać jednak należy, że nietoperze są ssakami a nie ptakami.
Na koniec taka ciekawostka 😉
Już w połowie XIX w. Taczanowski podaje opisowo „ilość” nietoperzy zasiedlającą Jaskinię Nietoperzową: „hr. Wodzicki odwiedzając tę miejscowość, znalazł niezliczone massy niedoperzów przyczepione do sklepień. Dla przekonania się jak dalece trudne są do spędzenia, trzy razy w jednym kierunku strzelał: wszakże tyle tylko miejsca opróżnionego zostawało, ile nabój zajął, w innych zwierzęta nieporuszone siedziały. Po tej próbie dwa koszyki napełniono zabitymi niedoperzami.”.
Można przypuszczać, że letnia kolonia nocka dużego liczyła wówczas tysiące osobników. Niestety, już w połowie XX w. kolonia ta nie istniała. Późniejsze obserwacje pokazały, że jego liczebność nie ulegała dalszemu spadkowi, a w ostatnich 15-20 latach można nawet zaobserwować wzrost liczby osobników. Nocek duży nie ma drapieżników mogących poważnie zagrozić jego populacji. W Polsce stwierdzono chwytanie go przez sowy – jest jednym z najczęściej chwytanych gatunków nietoperzy.
Przy okazji: gorąco polecam odwiedzenie Jaskini Nietoperzowej:
32-048 Jerzmanowice, ul. Nietoperzowa 88, www.jaskinianietoperzowa.wordpress.com
Zwiedzanie odbywa się z przewodnikiem dyżurującym przy jaskini.
FOTOGRAFIE: jak w każdym poście, wszystkie zdjęcia wykonane są przeze mnie. Dodatkowo, gdyby ktoś pytał: posiadam stosowne pozwolenie na fotografowanie (i nie tylko) nietoperzy.
WAŻNE: W Polsce objęty ochroną ścisłą jako gatunek wymagający czynnej ochrony; ponadto wszelkie zimowiska nietoperzy, w których w ciągu trzech kolejnych lat choć raz stwierdzono ponad 200 osobników tych ssaków, mogą mieć wyznaczoną strefę ochrony całorocznej, która obejmuje pomieszczenia i kryjówki zajmowane przez nietoperze (Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 28 września 2004 r. w sprawie gatunków dziko występujących zwierząt objętych ochroną, Dz. U. nr 220, poz. 2237).